Vitamina D nuk është thjeshtë një vitaminë, por hormon i prodhuar nga lëkura. Ndihmon organizmin të përthithi Kalciumin dhe Fosforin por funksioni i saj nuk kufizohet këtu.
Pasojat e mungesës së vitaminës D:
▪︎ Rritje e rrëzimeve aksidentale.
▪︎ Rritje e tendencës për të zhvilluar tumor pasi vitamina D pengon rritjen dhe shumimin e qelizave tumorale, përfshirë ato të tumoreve të gjirit, ovareve, kolonit, prostatës dhe trurit.
▪︎ Përkeqësim i presionit të gjakut.
▪︎ Tendencë për sklerozë multiple. Në përgjithësi kjo sëmundje ka incidencë më të madhe në vendet larg ekuatorit. Studimet e ndryshme kanë evidencuar që nivele të larta në gjak të vitaminës D kanë çuar në reduktimin (edhe 60%) të rrezikut për të zhvilluar sklerozë multiple.
▪︎ Intensifikim të simptomave të fibromialgjisë. Rreth 40 % të personave të prekur nga fibromialgjia paraqesin mungesë të vitaminës D. Studime të tjera kanë vërtetuar lidhjen midis niveleve të ulëta të vitaminës D dhe dhimbjes kronike, depresionit dhe ankthit në pacientët e prekur nga fibromialgjia.
▪︎ Edhe sëmundje si fibroza cistike, të mëlçisë, çeliakia dhe të veshkave janë shoqëruar nga nivele të ulëta të vitaminës D në gjak.
▪︎ Mungesa e vitaminës D mund të lidhet edhe me problematika autoimune dhe të tiroides.
▪︎ Dobësim kockash (rakitizëm tek fëmijët dhe osteomalaci tek të rriturit).
Vlerat optimale të vitaminës D në gjak:
Vlerat normale përfshihen midis 30 ng/ml dhe 100 ng/ml të vitaminës D. Vlera optimale konsiderohen ato midis 60 ng/ml dhe 80 ng/ml.
Rregulla e hijes:
Për të kuptuar nëse keni mungesë të vitaminës D, mund të vëzhgoni hijen tuaj (rregulli i hijes). Nëse hija është më e gjatë sesa gjatësia juaj, ju formoni pak ose aspak vitaminë D.
Si shpjegohet? Nëse hija jonë është më e gjatë, do të thotë që raporti UVB/UVA është në disfavor të UVB që janë rrezet që nxisin prodhimin e vitaminës D në lëkurë.
Burime të vitaminës D:
2 janë format kryesore të vitaminës D: D2-Ergokalciferol dhe D3-Kolecalciferol. Prodhohet nga trupi ynë kur lëkura është e ekspozuar në diell. Të dyja format shndërrohen në 25-hidroksivitaminë D në mëlçi e cila pastaj arrin në veshka ku shndërrohet në 1,25-hidroksivitaminë D ose Kalcitriol që është forma aktive e vitaminës D në organizëm. Meqenëse vitamina D2 është 70% më pak efikase se vitamina D3, atëherë duhet marrë 3 herë më shumë vitaminë D2 për të arritur nivele të mjaftueshme. Si rrjedhim, burimet më të mira të vitaminës D janë ato me origjinë shtazore si peshku, vaji i mëlçisë së peshkut dhe vezët. Konsumimi i tepruar i Kalciumit me anë të ushqimit për shembull nëpërmjet bulmetrave mund të bllokojë shndërrimin e vitaminës D në formën e saj aktive.
Mund të merret edhe nëpërmjet shtesave ushqimore duke pasur parasysh që në zona të caktuara, rrezet UV janë të pamjaftueshme për të prodhuar vitaminë D dhe personat që punojnë në vende të mbyllura, nuk kanë mundësi të ekspozohen në diell.
Ka edhe shtesa ushqimore të përftuara nga vaji i mëlçisë së merlucit që përmbajnë edhe sasi të larta të vitaminës A e cila është e rëndësishme për funksionimin e vitaminës D dhe absorbimin e Kalciumit.
Vitamina D prodhohet nga rrezet e diellit kur kanë një kënd të caktuar dhe godisin lëkurën në një periudhë të caktuar të vitit (nga marsi në shtator). Me ndihmën e këtyre rrezeve, 7-dehidrokolesteroli (derivat i kolesterolit të ushqimeve) shndërrohet në pro-vitaminë D. Ja një nga arsyet pse kolesteroli nuk është aq negativ sa duket.
Pa kolesterol, nuk ka vitaminë D. Medikamentet që ulin kolesterolin (statinat: Atorvastatinë, Simvastatinë, Rosuvstatinë) na ekspozojnë edhe ndaj mungesës së vitaminës D.
Pse edhe në vendin tonë që është kaq i rrahur nga dielli, është kaq e përhapur mungesa e vitaminës D?
1-Nëse jemi të veshur, nuk depërtojnë rrezet e diellit që i duhen lëkurës për të shndërruar kolesterolin në vitaminë D
2-Nëse rrimë të mbyllur në zyra apo në shtëpi, si mund të depërtojë dielli që ka nevojë lëkura jonë për të prodhuar vitaminë D?
3- Edhe pse në det jemi gati të zhveshur, mjafton një krem dielli edhe me faktor 10 që të bllokojë 95% të rrezeve të diellit të nevojshme për formimin e vitaminës D.
Mungesa ose pamjaftueshmëria e vitaminës D mund të zbulohet lehtë nëpërmjet analizave të gjakut. Nëse zbulojmë se kemi mungesë ose pamjaftueshmëri të vitaminës D, duhet ta marrim si shtesë ushqimore duke pasur parasysh që nuk vlen asgjë nëse pas marrjes, nuk dalim në diell për të aktivizuar proçesin e formimit të saj. Nuk ka asnjë kuptim marrja e saj në darkë, nga momenti që nuk mund të aktivizohet. Pra duhet të merret ose në mëngjes ose në drekë me një vakt të yndyrshëm, me kusht që pas këtij vakti të ekspozohemi në rrezet e diellit.
Së bashku me vitaminën D, duhet të masim edhe Paratormonin në gjak (pth) që duhet të ketë vlera afër nivelit më të ulët, por pa e kaluar. Nëse e keni të lartë, rrisni dozën e vitaminës D sepse ai ulet me rritjen e vitaminës D.
Rregulla të tjera të suplementimit të vitaminës D:
▪︎ Duhet të merret çdo ditë: ky është rregull fiziologjik. Preferohet të merret me pika gjatë ose pas vakteve (jo në darkë!). Dozat super të larta të disa formulimeve që merren çdo javë ose edhe çdo muaj, rrisin menjëherë nivelin në gjak por përgjysmohen çdo ditë, atëherë kur ajo është e nevojshme, sidomos në qeliza. Jo vetëm, mund të jenë edhe të rrezikshme pasi mund të rrisin rrezikun për fraktura.
▪︎ Doza e konsideruar e sigurtë nga EMA (agjencia evropiane e medikamenteve) është 4000 IU.
▪︎ E nevojshme dhe marrja e Magnezit së bashku me vitaminën D pasi kontribuon në rritjen e absorbimit të saj. Nuk është e thënë të merret në të njëjtin moment të ditës.
▪︎ Nëse merren në doza të larta, është e nevojshme të merret edhe vitamina K2 që ndihmon Kalciumin e mobilizuar nga vitamina D të fiksohet në kocka dhe jo në organet e brendshme (veshka, zemër, arterie, mëlçi etj.).
Vitamina K2 duhet marrë të paktën 8 orë larg vitaminës D pasi redukton absorbimin e saj dhe në doza 100 mcg-200 mcg në rast ateroskleroze.
Si të zgjedhim suplementin optimal të vitaminës D?
Përbërësi aktiv është Kolekalciferoli. Është mirë që të jenë të pranishëm edhe vaji i ullirit ekstra i virgjër ose MCT (trigliceridet me varg të mesëm, për shembull ata të vajit të kokosit).
Është vërtetuar që vitamina D ka veti imunomodulatore gjatë gripit sezonal dhe Covid. Si rrjedhim, nivele të ulëta në gjak të vitaminës D, sidomos gjatë dimrit na ekspozojnë më shumë ndaj këtyre sëmundjeve.
